გავლენების გაყოფა-გაზიარების მიზნით, რომ საქართველოს არაერთ მოქმედ კათოლიკოს პატრიარქს სიცოცხლეშივე ჰყავდა მოსაყდრე, ეს არახალია. როგორც საქართველოს ეკლესიის ისტორია გვეუბნება, XX საუკუნეში სხვადასხვა დროს მოღვაწე ქართველი პატრიარქები, ჯერ კიდევ, სიცოცხლეშივე გამოარჩევდნენ ხოლმე მოსაყდრეს. შესაძლოა, ეს გავლენების გაყოფას, ფუნქცია-მოვალეობების გადანაწილებასა და გაზიარებას უკავშრდებოდა, მაგრამ, ფაქტია, რომ ამასთან დაკავშირებით ცნობები ისტორიულ წყაროებში არსებობს. რამდენად კანონიკური იყო ეს მეთოდი, ცალკე საკითხია, თუმცა ის, რომ თანამედროვე ეკლესიაში მოქმედ პატრიარქს მოსაყდრე დასახელებული ჰყავს, ისტორიკოსებისა და თეოლოგების ნაწილის აზრით, შესაძლოა, კათოლიკოს პატრიარქ, ილია II-ის წინასწარ გახსნილ ანდერძად ჩაითვალოს.
საქართველოს ეკლესიამ, ჯერ კიდევ გასაბჭოებამდე, მეფის რუსეთის დროს, დიდი ზეწოლა განიცადა რუსეთისაგან, რაც, თავისთავად, საბჭოთა პერიოდშიც ჩანდა და პოსტსაბჭოთა ეპოქაშიც გარკვეული გამოვლინებებით არსებობს. რა ფაქტები შემოინახა ისტორიამ, ამასთან დაკავშირებით “თაიმერი” ისტორიის დოქტორსა და თეოლოგს, ლაშა დეისაძე-შარვაშიძეს ესაუბრა:
– საქართველოს ეკლესიამ რუსეთის მხრიდან ზეწოლა, არა მხოლოდ საბჭოთა პერიოდში, არამედ, ჯერ კიდევ, მეფის რუსეთის დროს განიცადა, მაშინ, როდესაც 1811-1814 წლებში საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალია მცხეთისა და ბიჭვინთა-გელათის ტახტებზე გააუქმა. ჩვენი ეკლესიისთვის ამ მძიმე პერიოდმა განვლო, თუმცა, უნდა ითქვას, რომ რუსეთის იმპერია ფასადურად რჩებოდა მართლმადიდებლურ სახელმწიფოში, ამას ადასტურებს ისიც, რომ მეფის რუსეთმა საქართველოში დააპატიმრა მღვდელმთავრები, დოსითეოს ქუთათელი და ექვთიმე გაენათელი, აქედან დოსითეოსი მოკლა, ექვთიმე კი გადაასახლა ისე, რომ სამშობლოში დაბრუნება არ აღირსა. ანუ, რუსეთის იმპერია, მაშინ ფასადურად მართლმადიდებელი იყო და არა შინაარსობრივად.
– როგორი იყო საბჭოთა ეპოქა საქართველოს ეკლესიისთვის?
– რაც შეეხება უკვე საბჭოთა ეპოქას, ეს კიდევ გაცილებით უფრო რთული აღმოჩნდა საქართველოს ეკლესიისთვის და ზოგადად ეკლესიისთვის. 1921 წლის 25 თებერვალს თბილისში შემოვიდა მეთერთმეტე “წითელი არმია” და ნელ-ნელა, თებერვალ-მარტში მოხდა უკვე საქართველოს გასაბჭოება-ანექსია. ამის შემდეგ, ჯერი მიდგა ეკლესიაზე და 1921 წლის 15 აპრილს საქართველოს ე.წ. “რევკომმა” გამოსცა სპეციალური დეკრეტი, რომლის ძალითაც, თავის მხრივ, უკვე დე-ფაქტო საერო ხელისუფლებამ, ბოლშევიკებმა, საქართველოში უკანონოდ და კანონგარეშედ გამოაცხადეს საქართველოს ეკლესია. აქედან დაიწყო მასობრივი შეტევა, დევნა ეკლესიაზე, სასულიერო პირებზე და ა.შ. ამ დროს, საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქი იყო უწმინდესი და უნეტარესი ლეონიდე ოქროპირიძე, რომელმაც ამ ფაქტის შემდეგ დიდხანს ვერ იცოცხლა, ის 1921 წლის ივნისში გარდაიცვალა. მალევე, სექტემბერში კათალიკოს პატრიარქად აირჩიეს, მიტროპოლიტი ამბროსი ხელაია, რომელიც ოქტომბერში აღსაყდრდა საქართველოს საპატრიარქო ტახტზე. სწორედ, უნდა ითქვას, რომ ამბროსი ხელაია იყო პირველი პატრიარქი, რომელიც საბჭოთა ეპოქაში აღსაყდრდა და ასევე, უკანასკნელი პატრიარქი, რომელიც შეეწირა საბჭთა რეჟიმის ვერაგობას. მან ბოლომდე აღასრულა მისი საპატრიარქო მისია, დიდი წინააღმდეგობა გაუწია საბჭოთა რეჟიმს. ამბროსი ხელაიას გარდაცვალების შემდეგ, როდესაც მოვიდა უწმინდესი და უნეტარესი ქრისტეფორე ციცქიშვილი, იქედან უკვე, ნელ-ნელა საბჭოთა კავშირმა თავისი საცეცები აამუშავა საქართველოს ეკლესიაში.
– კერძოდ, რაში გამოიხატებოდა საბჭოთა კავშირის საცეცების ამუშავება საქართველოს ეკლესიაში?!
– როდესაც, პატრიარქ ამბროსი ხელაიას ეპოქაში საბჭოთა რეჟმმა დაინახა, რომ ეკლესიას ვერ ანადგურებს და ამის გამოძახილი იყო თვითონ ამბროსი ხელაიას მემორანდუმი გენუის კომფერენცისადმი, შემდეგ მათ მოუწიათ ქუთათელი მიტროპოლიტის, ნაზარი ლეჟავას დახვრეტა თავის სამღვდელო კრებულთან ერთად და როდესაც მიხვდა საბჭოთა რეჟიმი, რომ ფიზიკურად ვერ ანადგურებს ეკლესიას, შემდეგ დაიწყეს ფიქრი: “ა, ეკლესიას ვერ ვანადგურებთ?! მაშინ, ეკლესია გადავიყვანოთ ჩვენ რელსებზე”, აი ეს მცდელობა ჰქონდათ მათ, რაც ფაქტობრივად დაიწყეს კიდევაც, კათალიკოს პატრიარქ, ქრისტეფორე III-ის მამამთავრობისას.
– კონკრეტულად, რა მცდელობაზეა საუბარი?
– წინა პატრიარქების პერიოდში, კირიონის, ლეონიდეს, ამბროსის დროს და ქრისტეფორეს პატრიარქობის პირველ დროსაც, საქართველოს ეკლესია იმართებოდა, საკათალიკოსო საბჭოს მიერ, რომლის თავმჯდომარეც გახლდათ პატრიარქი, ხოლო ამ საბჭოს წევრები იყვნენ მღვდელმთავრები, უფრო დაბალი რანგის სასულიერო პირები და ასევე, საერო პირებიც, მეცნიერები. ასეთი მრავალრიცხოვანი კრეფსითი ორგანოს მიერ, როდესაც იმართებოდა საქართველოს ეკლესია, კომუნისტებს უჭირდათ ეს დიდი ორგანო დაემორჩილებინათ და ბოლშევიკებმა, პირველ რიგში, საქართველოს ეკლესიას და ამ კრეფსითობის პრინციპს შეუტიეს, რომ ჩამოეშალათ მრავალრიცხოვანი მმართველობითი ორგანო და ერთი პიროვნების, კათალიკოს პატრიარქის დაქვემდებარების ქვეშ, ოფიციალურად და ფაქტობრივად, მთლიანად გადაეყვანათ ეკლესია. ანუ, სად მრავალრიცხოვანი ორგანოს დამორჩილება და სად, ერთი პირის წინააღმდეგ ზეწოლის განხორციელება?! სწორედ, ამის გამოძახილი იყო, რომ კათალიკოს პატრიარქ ქრისტეფორეს, ფაქტობრივად, ჩამოაშლევინეს საკათალიკოსო საბჭო, ნელ-ნელა დააქვეითებინეს მისი ფუნქციები, ხოლო შემდგომი პატრიარქის, კალისტრატე ცინცაძის დროს, 1934 წელს, საერთოდ გაუქმდა საკათალიკოსო საბჭო და მალევე საქართველოს ეკლესიის სინოდს კათალიკოსის თანაი სინოდი ეწოდა.
– ეს რატომ გააკეთეს კომუნისტებმა?!
– იმიტომ, რომ უნდოდათ ერთი პირის მეშვეობით მარტივად შემოეტანათ თავიანთი დღის წესრიგი საქართველოს ეკლესიის მართვაში და ეს ცვლილება უფრო გაუადვილებდათ მათ თავიანთი ვერაგული და არაქრისტიანული მიზნების მიღწევას. ამ მიზნით, სტალინმა მისთვის, კიდევ უფრო, სასარგებლო ქმედითი ნაბიჯი გადადგა, როდესაც შექმნა რელიგიის რწმუნებულის საბჭო და მისი აპარატი. ეს იყო ერთგვარი მოდელი იმისა, რაც რუსეთის იმპერიაში შექმნა იმპერატორმა პეტრე I-მა, როდესაც ობერ პროკურორის თანამდებობა შექმნა რუსეთში და მას დაუმორჩილა რუსეთის ეკლესია. საერო პირს, რომელიც პირდაპირ ექვემდებარებოდა იმპერატორს და სტალინმა შექმნა რელიგიის საქმეთა რწმუნებულის თანამდებობა, რომელიც პეტრე I-ის დროინდელ ობერ პროკურორზე უფრო ვერაგი იყო. იმიტომ, რომ ეს იყო აბსოლუტურად, ცალსახად ათეისტური შინაარსის და თან, მოიცავდა არამხოლოდ ეკლესიას, არამედ, ყველა რელიგიურ გაერთიანებას, რომელიც მოქმედებდა საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე. ამ რელიგიის საქმეთა საბჭოს რწმუნებულის და მისი აპარატის მეშვეობით, საბჭოთა რეჟიმი უკვე ოფიციალურად შეუდგა საბჭთა კავშირში არსებული ეკლესიებისა და ყველა სხვა რელიგიურ გაერთიანებათა მმართველობას. არქივებში დღემდე არსებობს მასალები, თუ როგორ ფუნქციონირებდა ეს რელიგიის საბჭო და აპარატი, რომ მისი ნებართვის გარეშე, მაშასადამე, საბჭთა რეჟიმის ნებართვის გარეშე, იმჟამინდელ კათალიკოს პატრიარქებს არ ჰქონდათ გადაწყვეტილების დამოუკიდებლად მიღების შესაძლებლობა.
– ოფიციალურად იყო დაქვემდებარებული, თუ არაფორმალურად?
– არა, ოფიციალურად დაქვემდებარებული არ იყო, მაგრამ ფაქტობრივად, საბჭოთა რეჟიმზე დაქვემდებარებული იყო ეკლესია. ანუ, ამას არ ჰქონდა ოფიციალური სახე, მაგრამ ფაქტობრივად იმიტომ, რომ უკვე არსებობდა ეს რელიგიის საქმეთა საბჭო, ასევე, მისი რწმუნებული, რომელიც იჯდა მოსკოვში და მას თავისი რწმუნებულები ჰყავდა ყველა მოკავშირე რესპუბლიკაში. პირველ რწმუნებულად მოსკოვში სტალინმა უშიშროების გენერალი, კარპოვი დანიშნა. ხომ წარმოგიდგენიათ, რომ უშიშროების გენერალი იქ, შემთხვევით არ იყო დანიშნული?! მათი მიზანი იყო, რომ აბსოლუტურად, სრულ მარწუხებში მოექციათ ეკლესია და ნებისმიერი პირი, რომელიც მაშინ, საბჭოთა რეჟმისას უნდა გამხდარიყო სასულიერო პირი, ნებისმიერ საეკლესიო ხარისხში, არ ჰქონდა მნიშვნელობა, ის თავისი ბიოგრაფიით და მსოფლმხედველობითაც, შეთანხმებული უნდა ყოფილიყო რელიგიის საქმეთა რწმუნებულთან და მის აპარატთან, ისე ვერ გახდებოდა სასულიერო პირი. ეს ოფიციალურად ცნობილი ფაქტია, ამას ვერ უარყოფენ, რადგანაც ამის დამადასტურებელი დოკუმენტები დევს არქივში. შესაბამისად, უკვე კათალიკოს პატრიარქმა, კალისტრატე ცინცაძემ, მთლიანად მიიღო მემკვიდრეობით საქართველოს ეკლესიაში, იმ კრეფსითობის მხრივ, ჩამოშლილი მდგომარეობა, როცა ერთი პირის ქვეშ იყო მმართველობა და ამ პირზე, ანუ, კათალიკოს პატრიარქზე, შეეძლო ზეწოლა უფრო მარტივად განეხორციელებინა კომუნისტურ რეჟიმს. კალისტრატე ცინცაძის დროიდან ასე დაიწყო ეს და შემდგომმა ყოველმა პატრიარქმა ეს მემკვიდრეობა ბუნებრივად მიიღო.
– რატომ ცდილობდნენ ეკლესიის მარწუხებში მოქცევას?!
– ჯერ, პირველყოვლისა, საბჭოთა რეჟიმს ჰქონდა იდეოლოგიური შეუთავსებლობა, ზოგადად, რელიგიასთან. ის, უარყოფდა ღმერთს და მისთვის ღვთაებრივი, მისტიკური ძალის მქონედ აღიქმებოდა მოძღვრება, მარქსიზმი, ენგელსის მოძღვრება, ლენინის კულტი და ზოგადად, ლენინიზმი. ეს იყო მისი იდეოლოგია, რაც მოდიოდა წინააღმდეგობაში, თვითონ ბოლშევიკებისთვის, ნებისმიერ რელიგიასთან, რომელიც ღმერთს სცემდა თაყვანს. პირველი მომენტი ეს იყო, მეორე კი, უკვე საქართველოს ეკლესიასთან მიმართებაში იყო ის, რომ საქართველოს ეკლესია, უწმინდესი და უნეტარესების: კირიონ II-ის, ლეონიდეს, ამბროსის დროს, იყო ეროვნული ეკლესია. არა საღვთისმეტყველო თვალსაზრისით (ამ თვალსაზრისით ეკლესიას ეროვნება არ გააჩნია, მას შეიძლება ადგილობრივი კუთხით ეწოდოს, რომელ ქვეყანაში მწყემსობს), არამედ, ეს იყო, თვითონ იმ ადგილობრივ არეალში, რასაც საქართველო ჰქვია, სახელმწიფოს ინტერესების, ხალხის ეროვნული და სამართლიანი ინტერესების გათვალისწინების მხრივ. დიახ, საქართველოს ეკლესია იყო ეროვნული ეკლესია და ეს დაადასტურა, უწმინდესი და უნეტარესის მიერ, თავისი სიცოცხლის რისკის ფასად, გენუის საერთაშორისო კონფერენციისადმი გაგზავნილმა მემორანდუმმა. როდესაც ამ მემორანდუმის გაგზავნა, უკვე გასაბჭოებული საქართველოდან გაბედა საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქმა, ამბროსიმ, საბჭოთა რეჟიმი მიხვდა, რომ ეროვნულ რელსებზე მყოფი ეკლესია, მას დიდ წინააღმდეგობას გაუწევს ამ ქვეყანაში და ამიტომ, მათ განიზრახეს, რომ შეექმნათ ე.წ. “სტალინური ეკლესია” და ამ რელსებზე ეკლესია სწორედ, იმ რელიგიის საბჭოსა და მისი რწმუნებულის თანამდებობის შექმნით უნდა გადასულიყო. ეს მიზეზი და მიზანი ჰქონდათ ბოლშევიკებს შემდგომში კი კომუნისტებს.
– და რაც შეეხება პატრიარქების მემკვიდრეობის საკითხს, რატომ ვერ შეცვალეს არსებული ვითარება შემდგომმა პატრიარქებმა?!
– ჩემი აზრით, ამ მოცემულობას, კომუნისტების დროს, ვერც ერთი პატრიარქი ვერ შეცვლიდა. ერთი იყო ის, რომ ვინც ამის შეცვლას განიზრახავდა და მოისურვებდა, ის აუცილებლად გაიზიარებდა კათალიკოს პატრიარქ, ამბროსი ხელაიას ხვედრს, რომელიც დააპატიმრეს და გამოკეტილი ჰყავდათ თბილისში, მეტეხის ციხეში, სადაც ძალიან შეერყა ჯანმრთელობა და როდესაც იქიდან გამოვიდა, მას დიდი ხანი არ უცოცხლია. ამბროსი ხელაია ფაქტობრივად, კომუნისტებმა მოკლეს, ფიზიკურად გაანადგურეს და ასევე, აუმხედრეს ერთი შიდა საეკლესიო ფრთა, მიტროპოლიტ ქრისტეფორე ციცქიშვილის, ე.წ. “განმაახლებელთა ჯგუფის” მეთაურის სახით. რადგანაც, თუ რომელიმე პატრიარქი წავიდოდა (შემდეგში) ასე ვთქვათ, “მარწუხების” წინააღმდეგ (რაც კომუნისტურმა რეჟიმმა შეუქმნა საქართველოს ეკლესიას), ვერც ერთი ვერ შეცვლიდა არსებულ ვითარებას და ამავდროულად, ის გაიზიარებდა ბედს და ხვედრს კათალიკოს პატრიარქ ამბროსისა. ანუ, როგორც პატრიარქი, რა თქმა უნდა ის იქნებოდა თავდადებული და გმირი, ისევე, როგორც ამბროსი ხელაია, ამაზე ორი აზრი არ არის, მაგრამ არსებითად ის შეეწირებოდა, როგორც შეეწირა ამბროსი, მაგრამ სიტუაცია არ შეიცვლებოდა. სიტუაცია მაშინ შეიცვლებოდა, თუ საბჭოთა რეჟიმი აღარ იარსებებდა.
– ანუ, ეს მემკვიდრეობა დღემდე გრძელდება, თუ შეიცვალა რამე საბჭოურ პერიოდში და შემდეგ ეტაპებზე?
– პატრიარქ, ქრისტეფორეს შემდეგ, ჩვენ გვყავდა პატრიარქები: კალისტრატე, მელქისედეკ III, ეფრემ II, დავით V და 1977 წლიდან უკვე ილია II. ცხადია, გარკვეული სახეცვლილებები განიცადა იმ საბჭოთა რეჟიმის “მარწუხებმა” საქართველოს ეკლესიაში, რა თქმა უნდა მთლად ისეთი ფორმით ვეღარ არის, ეპოქა შეიცვალა და უკვე 32 წელიწადია საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობა აღდგენილი გვაქვს და ისეთივე ფორმით ვერ იქნება, მაგრამ არ უნდა გავოცდეთ იმაზე (ადამიანური კუთხით ვამბობ და არა ეკლესიოლოგიური შეფასებით), რომ შესაძლოა, ჩვენ დღესაც წავაწყდეთ იმ საბჭოთა მემკვიდრეობის რაღაც კვალს. იმიტომ, რომ ჩვენ, როდესაც მოვლენის და მოვალეობის შეფასებას ვიწყებთ, არ შეიძლება ამ მდგომარეობის შეფასება შუიდან, უნდა დავიწყოთ თავიდან. ნებისმიერი საკითხის განხილვა, არათუ, მდგომარეობის, უნდა დავიწყოთ მისი ფესვებიდან და ძირიდან. რა თქმა უნდა ის რაღაც, რაც ჩაიდო მაშინ, საბჭოთა რეჟიმის დროს, შესაძლოა დღესაც ჰქონდეს ამას გარკვეული გამოვლინებები, რადგან არ არსებობს დედამიწის ზურგზე ადამიანთა გაერთიანება, სადაც არ არის პრობლემა. მიწიერი, მებრძოლი ეკლესია, ადამიანთა გაერთიანებაც არის. შესაბამისად, ჩვენ ვერ გამოვრიცხავთ და ადამიანური კუთხით, არც დიდად გასაოცარი არ არის, რომ დღეს ეკლესიაში გარკვეული თვალსაზრისით, შესაძლოა სადმე წავაწყდეთ იმ ნიშანწყალს, რაც თავის დროზე, საბჭოთა რეჟიმისას ჩაიდო ეკლესიის წინააღმდეგ.
– დღეს, თუ ჩანს ის გამოვლინებები, რაც საბჭოთა რეჟიმა, თავის დროზე, ჩადო ეკლესიის წინააღმდეგ?!
– მე ვისაუბრე, რომ კრებსითი ორგანო ეკლესიისა, რომელიც იყო მაშინ საკათალიკოსო საბჭო, პირველად ამას შეუტია საბჭთა რეჟიმმა და ეს ჩამოშალა. ეს ორგანო დღემდე არ არის აღდგენილი საქართველოს ეკლესიაში და ვფიქრობ, რომ ძალიან კარგი იქნება, დავუბრუნდეთ იმ ტრადიციებს, რომლებიც გვქონდა ჩვენი დიდი პატრიარქების მოღვაწეობის დროს. თუნდაც, კირიონ II-ის ეპოქაში, რომელიც შეეწირა საქართველოს ეკლესიის დიდებას და ლეონიდეს, ამბროსის დროს, როცა არსებობდა საკათალიკოსო საბჭო. ეს არის მოქნილი და მე ვიტყოდი, რომ ძალიან კარგი მმართველობის ფორმა და ეს, თუ აღდგება საქართველოს ეკლესიაში, შემდეგ გარკვეულ მინიმუმამდე იქნება დაყვანილი, ის საბჭოთა მემკვიდრეობები, თუკი დღეს კიდევ რაიმე სახით არსებობს ჩვენს ეკლესიაში. ანუ, ეკლესიისთვის ზოგადად, არა მხოლოდ საქართველოს ადგილობრივი ეკლესიისთვის, ზოგადად, ქრისტეს ეკლესიისთვის, სამოციქულო, ერთ-ერთი მთავარი პრინციპი არის მისი მმართველობის კრებსითობა და ეს კრებსითობა, რომ ჩამოშალა საბჭთა რეჟიმმა, მერე შეიქმნა მთელი ეს პრობლემები. ანუ, ის თუ აღდგება, ვფიქრობ, რომ ბევრი პრობლემური ვითარების დაძლევის გზაზე გასვლა გახდება შესაძლებელი.
– რადგანაც ისტორიულ სიღრმეებზე ვსაუბრობთ, საზოგადოებას რომ ავუხსნათ, რას მოიცავდა და რა ფუნქცია ჰქონდა საკათალიკოსო საბჭოს?
– როგორც აღვნიშნე, საკათალიკოსო საბჭოს თავმჯდომარე იყო კათალიკოს პატრიარქი, საბჭოში შედიოდნენ ყველა ეპარქიის მმართველი მღვდელმთავრები, გარკვეული სასულიერო და საერო პირები, მეცნიერები. ანუ, ის ფუნქცია ჰქონდა მას, რაც დღეს აქვს წმინდა სინოდს, მაგრამ დღევანდელ სინოდს კიდევ არ აქვს ისეთი ფართომასშტაბიანი ფუნქციები, როგორიც ჰქონდა საკათალიკოსო საბჭოს. მაშინ, კათალიკოს პატრიარქი ერთპიროვნულად ვერაფერს ვერ წყვეტდა, საკათალიკოსო საბჭო წყვეტდა საქართველოს ეკლესიის მართვის ყოველ მნიშვნელოვან საკითხს. ეს იყო მთლიანად ეკლესიის უმაღლესი მმართველობითი ორგანო, რომელიც დაზღვეული იყო იმითაც, რომ მისი წევრები არ იყვნენ მხოლოდ მღვდელმთავრები და სასულიერო პირები, მისი წევრები, ასევე, იყვნენ საერო სწავლული პირები და ეს მნიშვნელოვნად მიჯნავდა მას გარკვეული, რაღაც შიდა საეკლესიო მმართველობითი კონიუქტურის გავლენისაგან. ასე, რომ საკათალიკოსო საბჭოს თუ დავაბრუნებთ საქართველოს ეკლესიაში, ის, რაც ჩვენ ჩამოგვიშალა საბჭთა რეჟიმმა და რომლითაც დაიწყო მერე ამ რეჟიმმა თავისი “მარწუხებისა” და საცეცების ამოქმედება ეკლესიის წინააღმდეგ, მე ვფიქრობ, რომ ძალიან ბევრი კარგი და დადებითი შედეგის მომტანი იქნება დღევანდელობისთვის.
– ერთმანეთს, რომ შევადაროთ, საკათალიკოსო საბჭო და სინოდი, თუნდაც, გადაწყვეტილების მიღების ფორმატით, ამ შემთხვევაში, როგორ შეიძლება გავმიჯნოთ, ან გავაერთიანოთ ეს ორი ორგანო?
– მოგახსენეთ, რომ კათალიკოს პატრიარქ, კალისტრატე ცინცაძის მმართველობისას, საქართველოს ეკლესიის სინოდს ეწოდა, კათალიკოსის თანაი სინოდი. ანუ, სინოდის სხდომებს შორის პერიოდში, კათალიკოს პატრიარქი არის ერთპიროვნული მმართველი. ასევე, თუ სინოდის წევრთა უმრავლესობით საკითხი გადაწყდება, შემდეგ ამ საკითხს, ხელს აწერს ნებისმიერი სინოდის წევრი განურჩევლად იმისა, დაეთანხმა, თუ არ დაეთანხმა ამ საკითხს. საკათალიკოსო საბჭოს შემთხვევაში, ეს იყო მუდმივმოქმედი ორგანო და არ იკრიბებოდა პერიოდულად, არამედ, გარკვეული დღეები იყო გამოყოფილი მისი შეკრებისთვის და მისი მუდმივმოქმედება განაპირობებდა იმას, რომ ერთი პირის ხელში, ვინც არ უნდა ყოფილიყო, გნებავთ, კათალიკოს პატრიარქი, გნებავთ მოსაყდრე, ან მღვდელმთავარი, ვინც არ უნდა ყოფილიყო მაშინ, ვერც ერთის ხელში ვერ მოხვდებოდა მთელი საეკლესიო მმართველობა. აი, ამით განსხვავდებოდა საკათალიკოსო საბჭო, რომელიც იყო მუდმივმოქმედი ორგანო და მის გარეშე კათალიკოს პატრიარქი ვერაფერს ვერ წყვეტდა, განსხვავებით ჩვენი დღევანდელი სინოდისა.
– დიახ, წმინდა სინოდი, თითქმის ორი წელიწადია არ შეკრებილა და ამასთან დაკავშირებით, ღია, თუ ფარულ შენიშვნებს აფიქსირებენ, როგორც სასულიერო პირები, ასევე, თეოლოგები და მრევლიც…
– გავითვალისწინოთ ასეთი რამ: ჩვენს დებულებაში წერია, რომ წელიწადში, მინიმუმ, ორჯერ უნდა შეიკრიბოს წმინდა სინოდი და ეს ჩვენს დებულებაში რომც არ ეწეროს, ამას სხვა კანონებიც ითვალისწინებენ, ანუ, საეკლესიო კანონებიდან გამომდინარეობს. თქვენც ხედავთ, რომ ჩვენი ამჟამინდელი კათალიკოს პატრიარქი ძალიან დაუძლურებულია ფიზიკურად და როგორც ჩანს, მას ეს ფიზიკურად უძლური მდგომარეობა შინაგანად არ აძლევს შესაძლებლობას, რომ გამართოს წმინდა სინოდის სხდომა, ალბათ, ეს მიზეზია. სანამ პატრიარქი ფიზიკურად ასე დაუძლურდებოდა, მე არ მახსოვს, სიტუაცია (და არც ყოფილა), წელიწადი გასულიყო ისე, რომ სინოდი არ შეკრებილიყო. ჩემი აზრით, სინოდის არშეკრება, არ უნდა იყოს ვინმეს თვითმიზანი და ვინმეს მიზანმიმართული სურვილი, გნებავთ პატრიარქის, გნებავთ, რომელიმე მღვდელმთავრის, რომ საქართველოს ეკლესიაში წელიწადი გავიდეს, თუ ორი წელიწადი არ შეიკრიბოს სინოდის სხდომა. არ მგონია ეს ვინმეს მიზანმიმართული სურვილი იყო. ვფიქრობ, რომ ეს არის გამოძახილი იმ ფიზიკური უძლურებისა, რაშიც იმყოფება ილია II და ადამიანური კუთხით უნდა შევხედოთ ამ ყველაფერს. მე სხვა მიზეზს, ამ შემთხვევაში, ვერ ვხედავ.
– არშეკრების მიზეზი, ის ღია საკითხები ხომ არ არის, რაც განსახილველი აქვს სინოდს?
– მებრძოლი ეკლესია არის ცოცხალი ორგანიზმი. მის წინაშე ყოველთვის წამოიჭრება საკითხები, რომელ ეპოქაშიც არ უნდა იყოს. გასულ საუკუნეებს, რომ შევხედოთ, პრობლემური საკითხები მძვინვარებდა ეკლესიის წინაშე, შეიძლება გაოცდეს, ვისაც ეს არ წაუკითხავს. ასე, რომ ეკლესიის წინაშე ყოველთვის წამოიჭრება საკითხები, მაგრამ ეს საკითხები, რაც თქვენ გაქვთ მხედველობაში, ხომ არ წამოჭრილა ამ ორი წლის არეალში, ის ადრეც იყო სამი, ხუთი, ან ექვსი წლის წინაც, უფრო უკანა წლებში რომ არ წავიდეთ. იმ პერიოდებში კი სინოდის სხდომები იმართებოდა. რა ფორმატით და როგორ, ეს ცალკე საკითხია და ისტორია შეაფასებს, მაგრამ ფაქტია, რომ იმართებოდა. მე მაინც ვფიქრობ, რომ სინოდის არშეკრების მიზეზი, კათალიკოს პატრიარქის ფიზიკური უძლურებაა, მაგრამ აქვე, იმასაც ვიტყვი, რომ არაფერი გამოსარიცხი ამ წუთისოფელში არ არის. მე, როცა ამ შეხედულებას გიზიარებთ, ეს მხოლოდ ჩემი აზრია.
– პატრიარქის მოსაყდრესთან დაკავშირებითაც არის აზრთა სხვადასხვაობა. უმრავლესობას მიაჩნია, რომ პატრიარქის სიცოცხლეშივე მოსაყდრის გამორჩევა და მასთან ფუნქცია-მოვალეობების გაყოფა, ან მისთვის გადაბარება, ბოლომდე კანონიკური არ არის…
– კათალიკოს პატრიარქის მოსაყდრე, ამგვარი ფორმით, როგორიც დღესდღეობით გვაქვს, საქართველოს ეკლესიაში პირველად XX საუკუნეში გაჩნდა, როდესაც აღსაყდრდა უწმინდესი და უნეტარესი კირიონი და მალე მის მოსაყდრედ, იმჟამინდელი დებულებითვე გამოცხადდა ტფილელი მიტროპოლიტი, ლეონიდე ოქროპირიძე. თუმცა, ამას მაშინ არ ჰქონდა საეკლესიო საფუძველი. ეს იყო უფრო გავლენებისა და ძალაუფლების გაყოფისა და გადანაწილების აქტი. როგორც იცით, ავტოკეფალიის აღდგენა 1917 წლის მარტში გამოაცხადა ეპისკოპოსმა ლეონიდე ოქროპირიძემ. მაშინ, ეპისკოპოსი კირიონი (შემდგომში პატრიარქი) საქართველოში საერთოდ არ გახლდათ, ის რუსეთში, გადასახლებაში იმოფებოდა. ძალიან დიდი პიროვნება იყო კირიონი და რუსეთს ეშინოდა მისი, ამიტომ ხშირად გადასახლებაში ამყოფებდა. მეუფე ლეონიდემ, როდესაც წაიკითხა ავტოკეფალიის აღდგენის აქტი, მალევე ის გახდა საქართველოს ეკლესიის დროებითი მმართველობის თავმჯდომარე და გამოცხადდა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქის მოსაყდრედ. ამის შემდეგ, რა თქმა უნდა, მეუფე ლეონიდეს გაუჩნდა რეალური შესაძლებლობა, რომ ის გახდებოდა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქი და როდესაც, 1917 წლის სექტემბერში ავტოკეფალიის აღდგენის შემდეგ საქართველოს ეკლესიის პირველმა კრებამ კათალიკოს პატრიარქად აირჩია ეპისკოპოსი კირიონი, ამის შემდეგ, ლეონიდემ აამუშავა სათადარიგო გეგმა, რომლის მიხედვითაც, დებულებით, გაჩნდა ჩანაწერი, რომ ტფილელი მიტროპოლიტი იყო მოსაყდრე კათალიკოს პატრიარქისა. ასევე, აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ პატრიარქ, კირიონს არ ეწოდებოდა მცხეთა-თბილისის მთავარეპისკოპოსი, არამედ ეწოდებოდა, სრულიად საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქი და მცხეთის მთავარეპისკოპოსი. თბილისის მღვდელმთავრობა დაიტოვა ლეონიდე ოქროპირიძემ. თვითონვე წირავდა სიონის ტაძარში და კირიონს ანჩისხატის ტაძარი მიეცა. ცოცხალი, მოქმედი კათოლიკოს პატრიარქის დროს და პირობებში მოსაყდრის თანამდებობის არსებობა, პირველად, იმ დაპირისპირების საფუძველზე გაჩნდა, რომ ეპისკოპოსს, ან მიტროპოლიტ ლეონიდეს, არ ეთმობოდა ძალაუფლება და მან ფაქტობრივად ძალაუფლება გაუყო კათალიკოს პატრიარქ კირიონს. ასევე, ჩვენ შეგვიძლია გავიხსენოთ კიდევ ერთი ფაქტი ისტორიიდან, როდესაც 1795-1814 წლებში დასავლეთ საქართველოს საკათალიკოსოს გამგებლის სტატუსით ქუთათელი მიტროპოლიტი, დოსითეოს წერეთელი მართავდა, მაგრამ მას არ ჰქონდა მოსაყდრის სტატუსი, თორემ, რეალურად ის იყო მოსაყდრე. მას ჰქონდა საკათალიკოსოს გამგებლის სტატუსი. თუმცა, მაშინ ცოცხალი კათალიკოს პატრიარქი არ იყო დასავლეთ საქართველოში და ამ პირობებში იმყოფებოდა დოსითეოს წერეთელი. შემდეგ, სხვა პატრიარქებსაც ჰყავდათ მოსაყდრეები. ზოგიერთი მათგანი სიცოცხლეშივე აცხადებდა მოსაყდრეს. მაგალითად, ამბროსი ხელაიამაც გამოაცხადა მოსაყდრე, შემდეგ, მელქისედეკ III-მაც, თუმცა, ის მოსაყდრე შემდეგ გადადგა. ანუ, თვითონ მოსაყდრის ინსტიტუტი ამგვარი სახით, რომ ცოცხალი პატრიარქის პირობებში არსებობდეს, XX საუკუნის, ანუ, ავტოკეფალიის აღდგენის შემდგომი პროდუქტია საქართველოს ეკლესიაში და არ იყო მანამდე, მაგრამ ჩვენ ასე არ უნდა ვთქვათ: “დღეს, რომ მოსაყდრე არსებობს ეს დღეს მოხდა ასე და აქამდე არ ყოფილაო”. არა! XX საუკუნის ზოგიერთ პატრიარქს სიცოცხლეშივე ჰყავდა დასახელებული მოსაყდრე, მაგრამ, აქ არის ერთი “მაგრამ”. ეს ყველაფერი, რაც მოხდა კირიონის და ლეონიდეს შემთხვევაში, რაც მოხდა შემდეგ მელქისედეკ III-ისა და ეპისკოპოს დავით დევდარიანის შემთხვევაში (რომელიც შემდეგ პატრიარქი გახდა), ეს რამდენად შესაბამისობაშია საეკლესიო სამართალთან, ეს უკვე საეკლესიო კანონისტების გასარჩევია. მე ვსაუბრობ, როგორც ისტორიკოსი, რომ მსგავსი ფაქტები ნამდვილად იყო საქართველოს ისტორიაში.
– თუმცა, უნდა ითქვას ისიც, რომ მოსაყდრეობა არ არის გარანტი პატრიარქობისა და მსგავსი ფაქტები გვაქვს საქართველოს ეკლესიის ისტორიაში…
– დიახ, მოსაყდრე, რომ შესაძლოა პატრიარქი ვერ გახდეს, ეს ცნობილია ეკლესიის ისტორიაში. ჩვენს ეკლესიასაც, რომ გავცდეთ, 2021 წელს სერბეთის ეკლესიაში მოხდა საპატრიარქო არჩევნები, სადაც გამორჩეული იყო მოსაყდრე, თუმცა, ის ვერ გახდა პატრიარქი და გახდა სხვა მღვდელმთავარი. ეს, ეკლესიის ისტორიაში არ არის უცხო. იგივე, რუსეთში: როდესაც აირჩიეს რუსეთის პატრიარქი ალექსი II, მის არჩევამდე მოსკოვის საპატრიარქო ტახტის მოსაყდრე იყო კიევის მიტროპოლიტი, კიევის დღევანდელი საპატიო პატრიარქი ფილარეტი და ის კენჭს იყრიდა რუსეთის საპატრიარქო ტახტზე, როგორც მოსაყდრე, თუმცა ვერც ის ვერ გახდა პატრიარქი. ეს მსოფლიო ეკლესიაში ცნობილი ფაქტებია, თუმცა, არის ისეთი ფაქტებიც, როდესაც მოსაყდრე ხდება ეკლესიის მეთაური. მაგალითად, სულ ახლახანს მოხდა კვიპროსის ავტოკეფალურ მართლმადიდებლურ ეკლესიაში, როდესაც გარდაიცვალა ეკლესიის მეთაური, ტახტის მოსაყდრე იყო მიტროპოლიტი გიორგი და სწორედ ის აირჩიეს ეკლესიის მეთაურად. არის ფაქტები, რომ მოსაყდრე გახდა ეკლესიის მეთაური და არის ფაქტები, რომ მოსაყდრე ვერ გახდა ეკლესიის მეთაური. რაც შეეხება დღევანდელ მოსაყდრე, შიო მუჯირს, ჩემი აზრით, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ჩვენი დღევანდელი მოქმედი დებულება ითვალისწინებს ასეთ რამეს: კათალიკოს პატრიარქის გარდაცვალების შემდეგ, შესაძლოა, არსებობდეს მის მიერ დატოვებული ანდერძი, რომელშიც იქნება ჩაწერილი კათალიკოს პატრიარქის მიერ იმ მღვდელმთავრის ვინაობა, ვისაც ის ტოვებს მოსაყდრედ. არსებობს ჩვენს ეკლესიაში ასეთი წესი, რაც ჩვენს დებულებაშიც წერია, რამდენად გამართულია ეს სხვა საკითხია, მაგრამ მოქმედი წესია. შესაბამისად, ვინაიდან, კათალიკოს პატრიარქს აქვს უფლება დატოვოს ანდერძი მოსაყდრის ვინაობის შესახებ, დებულების ამ მუხლიდან გამომდინარე ამოვდივარ და მოსაყდრის გამოცხადებას, ამჟამინდელი კათოლიკოს პატრიარქის მიერ, მე ვუყურებ, როგორც თავისი ანდერძის წინასწარ გახსნას. მან თავისი ანდერძი გახსნა წინასწარ და დღევანდელი მოსაყდრე, რომელიც არსებობს, ეს არის ილია II-ის გახსნილი ანდერძი – მე ასე ვხედავ.
– რა უფლება-მოვალეობებს აკისრებს საქართველოს ეკლესიის მოქმედი დებულება მოსაყდრეს?
– დღევანდელ მოქმედ დებულებაში, არაფერი არ არის ნათქვამი, რა უფლება-მოვალეობები აქვს ცოცხალი და მოქმედი კათალიკოს პატრიარქის პირობებში, მოქმედ მოსაყდრეს. ეს საერთოდ არ არის დაწერილი. ამაზე მე ვერ გიპასუხებთ, რადგან ჩვენი დებულება ამაზე არაფერს ამბობს. თუ, ისე შევხედავთ, რომ დღევანდელი მოსაყდრე წინასწარ გახსნილი ანდერძია, ეს დებულებიდან ამოდის, ხოლო, რაც შეეხება მის უფლებებს და მოვალეობებს, როცა დებულება ამაზე დუმს, მე ვერ გავცემ პასუხს.
– თქვენ აღნიშნეთ, რომ შიო მუჯირი პატრიარქის მიერ წინასწარ გახსნილი ანდერძია. როგორ ფიქრობთ, შესაძლოა დღევანდელი მოსაყდრე შემდგომში პატრიარქი გახდეს?
– დიახ, წინასწარ გახსნილი ანდერძია, ოღონდ არა მომავალ პატრიარქობაზე, ასე არ გაიგოთ, რადგან წინა პატრიარქი, მომდევნო პატრიარქს ვერ ირჩევს. ვინაიდან, ჩვენი საქართველოს ეკლესიის მოქმედ დებულებაში არის ეს წესი, რომ პატრიარქმა შესაძლოა, დატოვოს ანდერძი, რომელიც მისი გარდაცვალების შემდეგ გაიხსნება და იქნება დასახელებული მოსაყდრე, შესაძლოა არც დატოვოს, მაგალითად კათალიკოს პატრიარქ დავით V-ს არ დაუტოვებია, მაგრამ დავუშვათ, ილია II-მ დატოვოს, მოსაყდრესთან დაკავშირებულ საკითხს მე ასე ვუყურებ, რომ პატრიარქმა წინასწარ გაგვიხსნა ანდერძი და წინასწარ გვანახა თავისი სურვილი, თუ ვის ტოვებს მოსაყდრედ.
– გამომდინარე იქიდან, რომ პატრიარქი ცდილობს მისივე დასახელებული მოსაყდრისგან, რაღაც დოზით დისტანცირდეს, არსებობს და გაჩნდა აზრი, რომ შესაძლოა პატრიარქმა მის ანდერძში სრულიად სხვა მღვდელმთავარი დაასახელოს…
– პატრიარქს გამოცხადებული ჰყავს მოსაყდრე, რითაც, წინასწარ გაგვიხსნა ანდერძი და ამის პარალელურად, კიდევ ანდერძი დატოვოს, სადაც, სხვა მღვდელმთავარს დაასახელებს, ეს გამორიცხულია. თუ, ის შეცვლის თავის გადაწყვეტილებას და თავისი ანდერძით სხვა მღვდელმთავარს დატოვებს მოსაყდრედ, მაშინ, მან ჯერ უნდა გააუქმოს თავისი ბრძანება, რომელიც ამჟამინდელი მოსაყდრის დანიშვნის შესახებ დაწერა და შემდეგ შეადგინოს ახალი ბრძანება. სანამ ის 2017 წლის 23 ნოემბრის კათალიკოს პატრიარქის ბრძანება მოსაყდრის წარგენის შესახებ მოქმედია, მანამდე სხვა ვერავითარი ბრძანება და ანდერძი ვერ დაიწერება და ვერ შევა ძალაში. ისტორიას არ უყვარს ვარაუდები, ისტორიას უყვარს ფაქტები, ის რაც არის. რა შეიძლება იყოს, ისტორია ამას ვერ განიხილავს. ასე, რომ ფაქტად გვაქვს პატრიარქის მიერ გამოცემული მოქმედი ბრძანება, თუ ის ამ ბრძანებას გააუქმებს, მერე შეუძლია მას შეცვალოს გადაწყვეტილება და სხვა მღვდელმთავარი გამოაცხადოს მოსაყდრედ, ან შესაძლოა საერთოდ არავინ არ დატოვოს. დღეს მოქმედია პატრიარქის ბრძანება, რომლითაც საქართველოს ეკლესიაში, მისივე ბრძანებით, გახსნილია პატრიარქის ანდერძი და ვიცით ვინ არის მის მიერ მოსაყდრედ გამოცხადებული.
– სად ხედავთ ძირითად პრობლემებს საქართველოს ეკლესიაში?
– ეკლესიაში, როდესაც კომუნისტურმა რეჟიმმა ჩამოშალა კრეფსითობის პრინციპი, ამან მერე წარმოქმნა პრობლემა, რომელიც გაგრძელდა მთელ საბჭოთა პერიოდში და გადმოყვა დღესაც. აქ, შესაძლოა იყოს ვინმეს პირადი, გავლენების მოპოვების, ან შენარჩუნების სურვილები, ამას ვერ გამოვრიცხავთ, რადგან ყოველი სასულიერო პირი არის ადამიანი და ადამიანური მარჯვნივ, თუ მარცხნივ გადადრეკილი სურვილები ნებისმიერ ადამიანს შეიძლება გაუჩნდეს. ასე, რომ პრობლემა სათავეს, კომპლექსურად რომ ვთქვათ და არ დავიღვაროთ ცალკეულ მაგალითებამდე, მე ვხედავ იმაში, რომ ნამდვილი საკათალიკოსო საბჭოს კრეფსითობის პრინციპი უნდა აღდგეს საქართველოს ეკლესიაში და თუკი, რაიმე პრობლემა არსებობს, მერე ნელ-ნელა დაიწყება საეკლესიო სამართლის პრინციპით მოგვარება. რა თქმა უნდა ეკლესიაში პრობლემები არის, მაგრამ ჩვენ ერთი რამ არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ეკლესიაში ეს პრობლემები არის ადამიანური სახის. ამით კი არ ვამართლებ, ვგულისხმობ, რომ ის ადამიანების შექმნილია და არ უნდა გაუჩნდეს ვინმეს პრეტენზია ეკლესიასთან, როგორც ქრისტეს სამოციქულო მისტიკურ სხეულთან. იმიტომ, რომ თუკი პრობლემებია, ადამიანების შექმნილია და ამ ადამიანური პრობლემების მოგვარების გზა არის ის, რაც აქვს ეკლესიას თავის სამოციქულო მემკვიდრეობაში: კრეფსითობის პრინციპი და კრეფსითობის პრინციპით, სჯულის კანონით ეკლესიის მართვა. აი, ეს არის ეკლესიაში პრობლემის მოგვარების გზა, მაგრამ ერთი უნდა ვიცოდეთ, რომ ეკლესიაში, ისევე, როგორც ნებისმიერ ცოცხალ ორგანიზმში, პრობლემები ყოველთვის იქნება, მაგრამ გააჩნია ამ პრობლემების დოზას, მდგომარეობას და რამდენად არსებობს ნება და სურვილი მათი მოგვარებისა.
– თქვენ ხედავთ არსებული პრობლემების მოგვარების სურვილს?
– არ ვიცი, გააჩნია ვისგან. ალბათ, არსებობს, მაგრამ რამდენად ხორციელდება, ამას ისტორია შეაფასებს. საერთოდ, ისტორიის მიერ, თანამედროვე ვითარების შეფასება, ცოტა უმადური საქმეა, რადგან შესაძლოა, სათანადოდ ვერ შეხედო და მისი შეფასება ისტორიას სათანადოდ არ დაუფასდეს. ასე, რომ ისტორიას სჭირდება გარკვეული დრო და პერიოდი, რომ შემდეგ ეპოქა და მოვლენები სწორად შეაფასოს.
– სასულიერო პირებისა, თუ თეოლოგების უმრავლესობა, თანხმდება იმაზე, რომ საქართველოში საეკლესიო განათლების კუთხითაც არსებობს პრობლემები…
– განათლების კუთხით გვქონდა წყვეტა, შემდეგ გაჩნდა შესაძლებლობა აღდგენისა, როცა დაარსდა და აღდგა სასულიერო აკადემიები, იქნება ეს თბილისის, გელათის, თუ სხვა. ფაქტობრივად, ჩვენ გვქონდა ძალიან დიდი წყვეტა. 1963 წელს, უწმინდესმა და უნეტარესმა ეფრემ II-მ დიდი ძალისხმევის შედეგად, დააარსა მცხეთის ორწლიანი სამოძღვრო კურსები, რომელიც 1965 წელს გარდაიქმნა მცხეთის სასულიერო სემინარიად და თითოეული ჩამბარებელი სტუდენტების ვინაობას და რაოდენობას, მკაცრად აკონტროლებდა ხელისუფლება. ასეთი ვითარებიდან დაიწყო ნელ-ნელა აღდგენა იმ სასულიერო განათლებისა, რომელიც საქართველოს ჰქონდა ისტორიულად, მაგრამ შემდეგ, კომუნისტური რეჟიმის გამო, რამდენიმე ათეული წლით წყვეტა გვქონდა. მაგალითად, გელათის აკადემიის შემთხვევაში, ეს დავიწყეთ, თითქმის, 500 წლიანი წყვეტის შემდეგ და სემინარიების შემთხვევაში, აღდგენა დავიწყეთ ათწლეულების წყვეტის შემდეგ. გასათვალისწინებელია, რომ ბევრი რამ ხელახლა შეგვექმნა დასაბრუნებელი. რა თქმა უნდა, ამის უარყოფა არ შეიძლება, რომ ის, რაც იყო 90-იან წლებში, სასულიერო განათლების მიმართულებით, დღეს შედარებით გაუმჯობესებულია, ანუ, საქართველოს ეკლესიის საკანონმდებლო სივრცეში არსებული მდგომარეობის კუთხით. უკეთესზე უკეთესი რამ გამოლია, პრობლემები იქაც არის, ნებისმიერ სფეროშია, პრობლემური საკითხები რაც არის, უნდა გამოსწორდეს. მაგრამ მნიშვნელოვანია ის, რომ საქართველოს ეკლესიის სასწავლებლების მიერ გაცემულ უმაღლესი განათლების დამადასტურებელ დიპლომებს, სახელმწიფო დღეს ცნობს და აღიარებს, ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, თუმცა არის პრობლემები, საგანმანათლებლო ბადის კუთხით, ეს უკვე დასახვეწია, ჩამოსაყალიბებელია. ანუ, ის, რაც ჩვენ დავიწყეთ 80-იანი წლების ბოლოდან, დღეს ნელ-ნელა წინ მიდის იმ პრობლემებთან ერთად, რომლებიც გვაქვს.
– მიუხედავად იმისა, რომ ვხვდები ოპტიმისტურად მიპასუხებთ, მაინც გკითხავთ, არსებული პრობლემების დაძლევის თვალსაზრისით, არსებობს პერსპექტივა?
– პრობლემების გამოსწორება ყოველთვის უნდა დაიწყოს მიზნის დასახვით, რაც შემდეგ, ამ მიზნისკენ სწორი სვლით მიიღწევა. ეს სწორი სვლა დღეს არის, ადრე იყო, თუ მომავალში იქნება, შეაფასებს ისტორია. ბუნებით ვარ ოპტიმისტი და ხელი არ მაქვს ჩაქნეული, მიუხედავად იმისა, რომ არის მრავალი პრობლემა, ამის აღნიშნვა, არც მტრობაა ვინმესი და არც ვინმეს წინააღმდეგ საუბარი, არამედ, ეს არის რეალობა, რომელსაც ყველამ თვალი უნდა გავუსწოროთ და მე მაქვს იმედი, რომ ზოგადი სიტუაციის პრობლემური მხარეები, დროში დადებითად შემობრუნდება.
ავტორი: მზეკო ჟვანია
