დევნილთა ექსმინისტრი დავით დარახველიძე სამინისტროს დღევანდელ პოლიტიკას აკრიტიკებს და ბევრ სხვა საკითხთან ერთად უმთავრესად დევნილებისთვის ბინების შესყიდვაში სამინისტროს მიერ ზედმეტად დახარჯულ თანხებზე საუბრობს.
კონკრეტულად კი ამბობს, რომ თავისი მინისტრობისას 2088 დევნილისთვის 22-სართულიანი ბინის იაფად მშენებლობის პროექტი ჰქონდა, ტენდერში გამარჯვებულიც გამოვლენილი იყო, მაგრამ ის მოხსნეს და ეს პროექტი ეკონომიკური საბჭოს მითითებით დღევანდელმა მინისტრმა სოზარ სუბარმა ჩაშალა. ნაცვლად კი, სამინისტრომ უფრო ძვირად იყიდა ბინები და თან ბევრად ნაკლები, რაც მისი პროექტით იყო გათვალისწინებული.
დარახველიძე დევნილების თემის გარდა ზოგადად არსებულ პრობლემებზეც საუბრობს, ამბობს, რომ დღევანდელმა ხელისუფლებამ მას, როგორც ბევრ ადამიანს, იმედები გაუცრუა, თუნდაც ე.წ. სამართლიანობის აღდგენის კუთხით.
“რეზონანსი”: 2014 წლის ივნისს გაგათავისუფლეს მინისტრობიდან. უკვე 2 წელი გავიდა და ახლა მაინც შეგიძლიათ თქვათ, რა იყო თქვენი გაშვების მიზეზი და თქვენ შემდეგ როგორ მუშაობს დევნილთა სამინისტრო – რა წარმატებები და რა პრობლემებია დღეს?
დავით დარახველიძე: მინისტრობიდან ჩემი გათავისუფლების მიზეზი ჩემთვის დღემდე უცნობია, რაც კიდევ ერთხელ მარწმუნებს, რომ ეს ჩემი საქმიანობის გამო არ მომხდარა, რადგან იმ დროისათვის სამინისტროს ყველა მიმართულებით წარმატება ჰქონდა და პრაქტიკულად, დევნილთა საბინაო უზრუნველყოფის თვალსაზრისით სერიოზული წინსვლა იწყებოდა.
ანუ, უნდა დაწყებულიყო მასობრივი მშენებლობები. ამის თაობაზე ტენდერიც გამოცხადებული იყო. ტენდერში გამარჯვებულიც გამოვლინდა – ერთ-ერთი უცხოური კომპანია. პროექტი ძალიან მასშტაბური იყო, 22-სართულიანი რვა სახლი უნდა აშენებულიყო კრწანისში, რომელიც ახლა უკვე ექსპლუატაციაში იქნებოდა შესული და იქ 2088 ოჯახს უნდა მიეღო ბინა.
“რ”: 2 088 დევნილის ბინით დაკმაყოფილება წარმატება იქნებოდა და რატომ არ აშენდა ეს 8 კორპუსი?
დ.დ.: ამ საკითხმა დიდი აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია. ამას შეეწინააღმდეგა ეკონომიკური საბჭოს მდივანი და მდივნის აპარატი. მათ ჰქონდათ ხედვა, რომ გაჩერებულ მშენებლობებში წასულიყო ფული და დევნილებს ბინები გაჩერებული მშენებლობების დამთავრებით მისცემოდათ, რაზეც მე კატეგორიული წინააღმდეგი ვიყავი.
არანაირად არ მინდოდა, დევნილთა საბინაო თემაში შემოსულიყო გაკოტრებული კომპანიების თემა. ვთვლიდი, რომ ამ შემთხვევაში წინა პლანზე წამოვიდოდა გაკოტრებული კომპანიების, ბიზნესის ინტერესები და არა – დევნილი მოსახლეობის. ამის შემდეგ რადენიმე თვეში მოხდა ჩემი გათავისუფლება, მაგრამ ჩემთვის არავის უთქვამს, რომ მიზეზი ეს იყო, თუმცა, შემდეგ ეს ტენდერი ახალმა მინისტრმა გააუქმა და მათ ბინების შეძენა ბაზარზე დაიწყეს. მათ შორის ამ გაკოტრებული კომპანიებისათვის ფულის ავანსად ჩარიცხვაც კი.
გასული 2 წლის მანძილზე კი, ბინები მიიღეს, მაგრამ მე ვთვლი, რომ იმ ფასად, რა ფასადაც სამინისტრომ ბაზარზე დევნილებისთვის ბინები იყიდა, აშენების შემთხვევაში ორჯერ მეტი ბინის აშენება იყო შესაძლებელი.
“რ”: თქვენ დროს არსებული ტენდერით რა ღირდა ერთი ბინა და სოზარ სუბარის მინისტრობისას რამდენად მეტი თანხა გადაიხადა სამინისტრომ იმავე ფართში?
დ.დ.: ტენდერის მიხედვით 1კვ.მ-ის ფასი დაახლოებით 300 დოლარი დაფიქსირდა, ხოლო სამინისტროს, მაგალითად, ჩინური კომპანიისგან 1კვ.მ 530 დოლარი, ზოგ შემთხვევაში 600 დოლარი დაუჯდა. რამდენადაც ვიცი, ქუთაისში რამდენიმე შესყიდვა განახორციელეს 450 დოლარად. ერთი სიტყვით, გაცილებით ძვირად შეისყიდეს.
“რ”: რა იყო არგუმენტი იმაზე, რომ 300 დოლარად აშენებას უფრო ძვირად, 500-ად შესყიდვა სჯობდა?
დ.დ.: არგუმენტი იყო თითქოს ორი კურდღლის დაჭერა – ამით გაჩერებულ მშენებლობები ამოქმედდება და ეს ეკონომიკაში სტიმული იქნება და თან დევნილებიც მიიღებენ ბინებსო. ჩემი არგუმენტი, რომ ეს ძვირი ჯდებოდა, არ გაითვალისწინეს.
“რ”: სუბარი იმიტომ დანიშნეს, რომ ის ეკონიმიკური საბჭოს მოთხოვნას უსიტყვოდ შეასრულებდა?
დ.დ.: შემდეგში სამინისტრომ ეს პოლიტიკა აირჩია და მე არ ვიცი, ეს ვინმემ მოახვია თავზე თუ არა. პრინციპში, მინისტრიც თანახმა იყო, რამდენადაც მის განცხადებებიდან მახსოვს.
მე დღეს უფრო თვითდაჯერებული ვარ იმ საკითხში, რომ მე სწორი ვიყავი. კი, რამდენიმე ასეული დევნილი ოჯახი ღებულობს ბინას, მაგრამ იგივე თანხაში ბევრად მეტის გაკეთება შეიძლებოდა.
“რ”: პრემიერი რამდენიმე კვირის წინ გამოვიდა და ილაპარაკა, 2012-2016 წლებში 12 ათას დევნილს დაუკანონდა ბინა და ეს უდიდესი წარმატებააო. თქვენ როგორ აფასებთ ამას?
დ.დ.: მე არ ვთვლი, რომ ეს არის მთავარი, უპირველესი მაჩვენებელია, იმიტომ, რომ აქ მხოლოდ სამართლებრივი მდგომარეობა იცვლება. ანუ, დევნილი ოჯახი წლების მანძილზე ცხოვრობს ბინაში და ახლა ეს ფართი მათ საკუთრებაში გაუფორმდათ.
ეს კარგია, მაგრამ მთავარია არა ეს, არამედ ის, რომ სულ მცირე 40 ათას დევნილ ოჯახს მწვავე მდგომარეობა აქვს, არ აქვს ბინა და როგორც მინისტრმა ბოლო ინტერვიუში განაცხადა, 52 ათასია უბინაოდ და ვისაც კარგი ბინა აქვს, მათაც ეკუთვნის ჩვენგან და მათაც მივცემთო.
ესეც არასწორად მიმაჩნია. კანონი ასეთ შესაძლებლობას არ იძლევა. ვისაც საკუთარი სახსრებით ბინა უკვე აქვს, მათთვის კანონი მეორეჯერ საბინაო უზრუნველყოფის თემის განხილვას გამორიცხავს. მით უმეტეს, რომ ამის რეალური შესაძლებლობაც არ არსებობს.
ახლა მინიმუმ 40 ათას დევნილ ოჯახს აქვს ბინის პრობლემა და თანდათან ეს ციფრიც იზრდება, ყოველ თვეს დაახლოებით 500 ახალი დევნილი რეგისტრირდება. უბინაო დევნილთა ოჯახებში დაბადებული ბავშვების მიმართ სახელმწიფოს აქვს ვალდებულება 15 კვ.მ გამოყოს. ამას პლუს, 70-80 ზრდასრული ადამიანი აკითხავს სამინისტროს დევნილის სტატუსის მისანიჭებლად და ისინი ყველა უბინაოა.
ჩვენ მიერ 2013-14 წლებში ჩატარებული რეგისტრაციით გამოვლინდა, რომ განვლილი 23 წლის მანძილზე სახელმწიფოს მიერ ბინა გადაეცა 30 ათას ოჯახს, 5 ათასზე ცოტა მეტმა ბინის ნაცვლად ფულადი კომპენსაცია მიიღო. 16 ათას ოჯახს ეს საკითხი თავად ჰქონდა მოგვარებული. სადღაც 40 ათასი იყო უბინაოდ დარჩენილი.
თუმცა, ეს ციფრი ცვალებადია. ბოლო 4 წელს 4700-ზე მეტმა ოჯახმა მიიღო ბინა და ეს ტემპი ყველაზე უკეთესია განვლილი 23 წლის განმავლობაში. თუმცა, მთავარი შეკითხვა, როდის დასრულდება ბინების პრობლემა, ამაზე დღევანდელი მინისტრი და ხელისუფლება არაფერს საუბრობს. უფრო უარესიც, თუ შესაბამისი ნორმატიული რეგულაცია არ მიიღეს, ეს პრობლემა არასდროს დასრულდება.
“რ”: ამბობთ, გაკოტრებულ კომპანიებთან იდებოდა კონტრაქტიო. რომელი კომპანიები იყო?
დ.დ.: მათ შორის ახლა ვახტანგ რჩეულიშვილი ადანაშაულებდა სამინისტროს, 2 ობიექტზე კონკურსი მოვიგე და შემდეგ ხელშეკრულება არ გამიფორმეს, ფული არ გადამიხადეს, რამაც მძიმე მდგომარეობაში ჩამაგდოო. ერთ-ერთი სწორედ “ცენტრ-პოინტი” იყო.
სუბარმა თქვა – კომპანიამ ტენდერი მოიგო, მაგრამ შემდეგ საკუთრების დამადასტურებელი დოკუმენტი ვერ წარმოადგინაო. რაც სუბარმა თქვა, არასწორი და გაუგებარი განცხადება იყო. ერთი, რომ სინამდვილეში ტენდერი არ ყოფილა, ეს იყო კონკურსი; მეორეც, თუ საკუთრების დამადასტურებელი დოკუმენტი არ ჰქონდა, მაშინ საერთოდ რატომ მიაღებინეს მონაწილეობა?
“რ”: ეკონომიკური საბჭოდან ვინ ლობირებდა იმ პროექტს, რომ მაინცდამაინც კომპანიებს მაღალ ფასში აეშენებინათ ბინები და რა ინტერესები ჰქონდათ მათ?
დ.დ.: საბჭოს იმდროინდელი მდივანი რომან ჩხენკელი, რომელიც ღარიბაშვილის მრჩეველი იყო. ასევე ძალიან აქტიურობდა ირაკლი როსტომაშვილი, მენაშენეთა ასოციაციის თავმჯდომარე. ეს გაკოტრებული კომპანიები ცდილობდნენ ამ მათთვის მომგებიან საქმეში ჩართულიყვნენ და თან სამინისტროს ბიუჯეტიდან ფული ავანსად მიეღოთ.
ჩემი გამოშვების შემდეგ ეს პროცესი დაიძრა. ამ ბოლო ერთ წელიწადში რამდენიმე ბინა ამ კომპანიების მიერ არც გადაცემულა.
“რ”: მინისტრობიდან წამოსვლის შედეგ “ქართულ ოცნებასთან” რა ურთიერთობები გქონდათ?
დ.დ.: მე “ეროვნული ფორუმის” წევრი ვარ და მეც მათთან ერთად კოალიციის წევრად ვრჩებოდი. ამჟამად ჩვენ ცალკე ვართ და კენჭისყრას მუხიანი-გლდანის საარჩევნო უბანში ვგეგმავ კენჭის ყრას ისევ ჩემი პარტიის სახელით.
“რ”: ჩვენ ვიცით, როდესაც დევნილთა სამინისტროს თანამშრომლები გარკვეული თანხის სანაცვლოდ დევნილებს ბინის საკითხის მალე მოგვარებას ჰპირდებიან. ამის გამო რამდენიმე ადამიანი ახლა დაიჭირეს და თქვენი მინისტრობისას რამდენად დიდი პრობლემა იყო ეს?
დ.დ.: ეს პრობლემა ჩემ დროსაც იყო, იყო მანამდეც, არის ახლაც და სამწუხაროდ, ალბათ მომავალშიც გაგრძელდება და ამ თაღლითურ სქემებში დევნილი საზოგადოების წარმომადგენლები იყვნენ ჩართული.
ჩემ დროსაც რამდენიმე დააკავეს. ვინც ხვდება, რომ სამართლიანი პროცედურებით, შემუშავებული კრიტერიუმებით უახლოეს მომავალში ბინა არ ერგებათ, ისინი ცდილობენ სხვა გზები იპოვონ, შესაბამისად, მათ ამ თემაზე მათივე თანამემამულე პასუხობს და ხშირ შემთხვევაში ატყუებენ კიდეც.
“რ”: თქვენ ერთ ინტერვიუში თქვით, 2016 წელს ყველა დევნილს ბინა ექნებაო. რატომ არ დასრულდა ეს პროცესი 2016-ში?
დ.დ.: ეს დაწერა ერთმა გაზეთმა, მაგრამ მე ასეთი რამ არ მითქვამს. ვამბობდი იმას, რომ თუ განხორციელდებოდა ის პროგრამა, რომლითაც 2012 წელს შევხვდით დევნილებს, 2020 წლისთვის შესაძლებელი იყო ამ პრობლემის დასრულება. თუმცა, უნდა ითქვას ის, რომ რა მდგომარეობაშიც ვიყავით 2012 წელს, დღესაც, 2016 წლის არჩევნების დროსაც, იმ მდგომარეობაში ვართ, იმ განსხვავებით, რომ დაახლოებით 5 ათასმა ოჯახმა მიიღო დამტებით ბინა, მაგრამ სახელმწიფოს ვალდებულებები თითქმის იგივე მასშტაბითაა.
ხელისუფლება ამ პრობლემაზე არაფერს საუბრობს და არც ის ვიცი, “ქართულ ოცნებას” საარჩევნო პროგრამაში ამაზე აქვს თუ არა რამე მოსაზრება.
“რ”: ანუ, ამბობთ, რომ ტყუილია ხელისუფლების ის პათოსი, დევნილებს ძალიან ბევრი ბინა დავურიგეთო, რადგან უფრო მეტი შეიძლებოდა?
დ.დ.: კი, ამ აზრზე ვარ, რომ უფრო მეტი ბინის, დაახლოებით ორჯერ მეტის გაკეთება შეიძლებოდა და მე არ მომწონს ტემპი, რომლითაც ეს პროცესი მიმდინარეობს და მეორეც, არავინ ამბობს, როდის დასრულდება დევნილების ბინებით დაკმაყოფილება და იქნება თუ არა ეს რეგულირებული ისე, რომ ვალდებულებები უფრო სწრაფად არ იზრდებოდეს, ვიდრე ამ ვალდებულებების დაკმაყოფილებაა.
“რ”: შეგიძლიათ, დღეს სამინისტროში არსებულ კიდევ სხვა პრობლემაზეც გვითხრათ რამე?
დ.დ.: ჩემთვის საინტერესო თემაა ოკუპირებულ ტერიტორიაზე დარჩენილი უძრავი ქონების საკითხიც. საუბარია დევნილთა საკუთრებაში არსებულ ქონებაზე და ასევე სახელმწიფოს საკუთრებაზე. 2014 წლის კანონში ჩავწერეთ ამ საკუთრების დაბრუნების, მემკვიდრეობით გადაცემის უფლება. ასევე არსებობს საერთაშორისო გამოცდილება და რესტიტუციაზე მუშაობა დაწყებული გვქონდა გაეროსთან ერთად.
ამ ქონების ბოლომდე აღიცხვა უნდა მომხდარიყო, საჯარო რეესტრში რეგისტრაციაში გატარებულიყო. შემდეგ უნდა შეფასებულიყო იმდროინდელი საბაზრო ფასებით და ასევე პლუს 23 წლის განმავლობაში ამ ქონებაზე წვდომის უკანონოდ შეზღუდვით გამოწვეული ზარალიც უნდა დაანგარიშებილიყო. საბოლოოდ, საერთაშორისო თანამეგობრობისთვის უნდა მიგვემართა ამ საერთო ციფრით, რომ საერთაშორისო რესტიტუციის ფონდი შექმნილიყო და რომლის მიხედვით პერსპეტივაში ზიანის ანაზღაურება უნდა მოხდეს.
ეს სამუშაო შეჩერდა. დრო კი არ ითმენს და ეს თუ დროზე არ გაკეთდა, შემდეგ ვერასოდეს ვერ გაკეთდება. ის ადამიანები, ვინც ამის თვითმხილველები არიან, თანდათან წავლენ ამ ქვეყნიდან და თუ უყურადღებობა გაგრძელდება, დადგება მომენტი, როდესაც ამის დამადასტურებელი სამართლებრივი შესაძლებლობა არ გვექნება.
“რ”: დღეს მმართველი კოალიციის წევრი არ ხართ და უფრო თამამად შეგიძლიათ, “ოცნება” გააკრიტიკოთ. რა არის ის მთავარი საკითხი, რაც არ მოგწონთ?
დ.დ.: უპირველესად ეს არის სასამართლო. ჩვენ გვაქვს საზოგადოების მხრიდან ნდობადაკარგული სასამართლო, რომელიც ადრე წინა ხელისუფლების დაკვეთას ასრულებდნენ, ახლა მზად არიან ამ ხელისუფლების დაკვეთა შეასრულონ…
“რ”: თქვენც, როგორც ბევრ სხვა ამომრჩეველს, “ქართულმა ოცნებამ” იმედები გაგიცრუათ?
დ.დ.: სამართლიანობის აღდგენის მიმართულებით არა მარტო ჩვენ, საზოგადოებას გაუცრუვდა იმედები. ეს დაპირება ვერ განხორციელდა. ანუ, პროკურატურამ არ გამოიძია საქმეები და მხოლოდ სიმბოლური გახადა სამართლიანობის აღდგენის პროცესი რამდენიმე მანქანის გადაცემით და ა.შ.
უამრავი საქმე კი თაროზეა შემოდებული. მათ შორის, დევნილთა სამინისტროდან ჩემ მიერ გადაცემული 22 საქმე და შედეგი არც ერთზე არ დამდგარა.
“რ”: რა საქმეები იყო ეს?
დ.დ.: ამაზე საუბარი შორს წაგვიყვანს. ეს იყო კობა სუბელიანის არალეგალური საწყობების შესახებ საქმე, ეს იყო პრემიების უკანონოდ მითვისების საქმე, ეს იყო ბინების უკანონოდ გადაცემის, ასევე ფულადი კომპენსაციების უკანონოდ გაცემის საქმე და ა.შ. მათ შორის იყო დევნილთა მოწმობების უკანონოდ გაცემაც. პასუხად ვიღებდი მხოლოდ იმას, რომ გამოძიება მიმდინარეობს.
“რ”: პრემიებისა და ბინების უკანონოდ გაცემა პრობლემა მარტო წინა ხელისუფლების დროს არ ყოფილა, ახლაც მუდმივად ამაზეა საუბარი და არ ელოდებით, რომ თქვენი მინისტრობის დროინდელ დარღვევებზეც დაიწყოს გამოძიება?
დ.დ.: არა, ჩემზე არ ველოდები. მე სხვა პრემიებს ვგულისხმობ. სუბელიანი ხშირად გამოდიოდა და მისი საფინანსო სამსახურის უფროსმა პირდაპირ დაწერა – მე მერიცხებოდა პრემია, კიდევ დაახლოებით 50-მდე ადამიანს, ამ ყველაფერს ვაგროვებდი და მინისტრს ვაძლევდიო. გამოძიებისას თანამშრომლებმა ეს ფაქტი დაადასტურეს, მაგრამ შედეგი მაინც არ დადგა. ამის შესახებ არაერთხელ დამიწერია კიდეც.
“რეზონანსი”
